- Ұлттану
- 04 Шілде, 2016
Жобалық басқару мен сатып алу логистикасының байланысы
Аңдатпа. Бұл мақалада сатып алу логистикасына түсінік, мақсаты мен міндеттері және оның деңгейлері анықталып, сонымен қатар сатып алу логистикасының алдағы кезеңіне жоспар құрып, оның шешімін табу жолдары қарастырылған. Келесі, жобаны қалай басқаруға болады? деген мәселенің анық-қанығын талқылай отырып 5 үдерісін қамтып өткен.
Жобалық басқару стандарты қай жылдан бастап қызмет атқаратыны, жобалық басқару алғаш рет қай жерде құрылғаны жайында мәлімет берілген. Жобаны басқару онымен жұмыс істеу сіз ойлағандай оңай емес. Жобамен жұмыс істей отырып, оның нәтижесін көрсету қиынның қиыны. Алдағы уақытта жобалық басқарудың кезеңдері мен технологиясын жетік меңгермейінше жеңіске қол жеткізу оңайға түспес. Сондықтан, жобаның тиімді тұстарын есепке алған жөн. Бірақ, болашақта әлі де жобалық басқару мен сатып алу логистикасы мұнымен аяқталмай толығырақ зерттеледі деген үміттеміз. Кілт сөздер: Логистика, жоба, үдеріс, микрологистика, макрологистика. Сатып алу логистикасы – бұл материалдық ағымдарды кәсіпорынды материалдық ресурстармен қамтамасыз ету процесіндегі басқару. Онымен арнайы жабдықтау қызметі айналысады. Бұл қызметтің іс-әрекеті үш деңгейде қарастырылуы мүмкін, себебі жабдықтау қызметі бір мезгілде: - кәсіпорын кіретін микрологистикалық жүйе мақсаттарының орындалуын қамтамасыз ететін элемент; - микрологистикалық жүйе элементі, яғни, кәсіпорын мақсаттарының орындалуын қамтамасыз ететін осы кәсіпорынның бөлімшелерінің бірі; - элементтері, құрылымы, дербес мақсаттары бар дербес жүйе болып табылады. Олай болса аталған деңгейлердің әр қайсысында жабдықтау қызметінің мақсаттарын қарастырайық: Біріншіден, микрологистикалық жүйенің элементі ретінде жабдықтау қызметі тауарды жеткізіп берумен байланысты техника-технологиялық, экономикалық және әдістемелік мәселелерді келістіріп, жеткізіп берушілермен шаруашылық байланыстарды бекітеді. Логистиканың негізгі идеясы – барлық қатысушылардың келісімді әрекеттерінен қосымша пайда алу. Осы ой жабдықтау қызметі өз кәсіпорнының мақсаттарына оны жекелеген объект ретінде емес, бүкіл логистикалық макрожүйенің звеносы ретінде қарастыра отырып жетуін талап етеді. Бұл жабдықтау қызметі өз кәсіпорнына жұмыс істей отырып, бүкіл макрологистикалық жүйенің әрекет етуінің тиімділігін арттыру мақсатында қызмет етеді. Екіншіден, жабдықтау қызметі оны ұйымдастырған кәсіпорынның элементі болғандықтан микрологистикалық жүйеге үйлесімді болуы тиіс. Жабдықтау қызметі және өндіріс пен өткізу қызметтерінің арасында материалдық ағымдарды басқару жөніндегі әрекеттердің үйлесушілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз ету жалпы кәсіпорынның логикалық жүйесінің міндеті болып табылады. «Жабдықтау – өндіріс - өткізу» тізбегі маркетингтің қазіргі концепциясының негізінде құрылуы керек. Үшіншіден, жабдықтау қызметінің әрекет етуінің тиімділігі, аталған мақсаттарды кәсіпорын деңгейінде де, макрологистика деңгейінде де жабдықтау қызметінің өзінің жүйелік ұйымдастырылуына байланысты болады. Кәсіпорынды еңбек заттарымен қамтамасыз ету үшін келесі міндеттерді орындау керек: • не, қанша, кіммен, қандай шартпен сатып алу қажет? Сонымен қатар, келесі жұмыстарды орындау қажет: • келісім- шарт жасау; • келісім- шарттың орындалуын бақылау; • жеткізіп беруді ұйымдастыру; • қоймаларды ұйымдастыру. «Нені сатып алу» міндет екі альтернативтік шешімнің біреуін қабылдауды қамтиды – комплекттеуші бұйымды өзіне өндіргені дұрыс па, әлде басқа өндірушілерден сатып алған дұрыс па? («жасау немесе сатып алу» міндеті). Мұнда экономикада логистиканың дамуының деңгейі маңызды сыртқы фактор болып табылады. Комплекттеуші бұйымдардың дербес өндірісі кәсіпорынның нарықтық конъюктура өзгерістеріне тәуелділігін төмендетеді, яғни кәсіпорын нарықта қалыптасқан жағдайға байланыссыз тұрақты жұмыс істей алады. Бірақ, комплекттеуші бұйымдардың жоғары сапасы мен төмен өзіндік құнын оларды өндіруге маманданған өндіруші қамтамасыз ете алады. Қоғамда логистиканың дамуының деңгейі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым кәсіпорын комплекттеуші бұйымдардың өз өндірісінен жеңіл бас тартып, бұл міндетті мамандандырылған өндірушіге тапсырады [1]. Сыртқы ортадағы жағдайға байланыссыз кәсіпорынның өзінде өз өндірісінен бас тартуды ұйғаратын факторлар әрекет етуі мүмкін. Комплекттеуші бұйымдарды сатып алуды дұрыс көріп, яғни өз өндірісінен бас тарту жөніндегі шешімді келесі жағдайда қабылдау керек: * егер комплекттеуші бұйым қажеттілігі шамалы ғана болса; * комплекттеуші бұйымдарды өндіру үшін қажетті қуаттар жоқ болса; * қажетті мамандық кадрлары жоқ болса. Керісінше шешімді мына жағдайда қабылдайды: * егер комплекттеуші бұйымдар қажеттілігі тұрақты және үлкен болса; * егер оларды бар құрал-жабдықта өндіруге болатын жағдайда ғана; Жоба дегеніміз – бұл өте жақсы өнімдер жасап шығарудағы уақытша өндіріс орны. Жобаның портфелі – бұл жеке жұмыстар мен жобалар, ақпараттар, портфельдің төменгі деңгейінің жиынтығы. Жобаны қалай басқаруға болады? Жобаны басқару бұл жобаны құруда көп мөлшерде білімділікті, дағдыларды қажет етеді. Жобалар бірнеше үдерістерден тұрады. Үдерістер бұл нәтижеге әкелетін іс-әрекеттің сериясы. Барлық үдерістер топтарға біріккен. Олар беске бөлінеді: бастау, жобалау, орындау, қорытындылау және орындауға басшылық жасау, аяқтау. Әр топта екі немесе одан да көп үдерістерге бөлінеді. Ал, үдерістердің жалпы саны 47. Осы үдерістерді жүзеге асыру үшін 10 түрлі топқа бөледі: интеграциялау, мүдделі жақ, мазмұн, қамбалар, уақыт, құн, тәуекелге бел буу, сапа, жеткізілімдер, коммуникациялар. Жобаларды басқарудың стандарттары. 1987 жылдан бастап жобалық қызмет стандартталған. Нақты осы жылы ең бірінші басқару жобалары құрылды (Guide to the Project Management Body of Knowledge, PMBOK®Guide). Осы стандарт бойынша әлемге белгілі АҚШ- та (Project Management Institute, PMI ) жобалық басқару Институты ашылды. Берілген жоба Американың ұлттық стандарты болып табылады. РМВОК-та үнемі басқару жобасына өзгертулер енгізіліп тұрады. Қаңтар айының 2013 жылдан бері қалып стандартының бесінші түрі қызмет жасайды. Сонымен қатар, жобалық басқару бойынша тағы әлемнің 12 мемлекеті өзінің ұлттық стандартын қабылдады. Әлемнің үлкен бөлігі РМВОК – ты қолданады. Швейцариядағы Жобалық Басқарудың Халықаралық Ассоцияциясы көп мөлшерде сұранысты қажет етеді [2] И.Л.Заренова. Жобаны басқаруда Нақты бастама. Жобаны іске асыру кезінде міндетті түрде орындау ретін жүзеге асыру қажет. Жобаға қызығушылық білдірушілермен жұмыс. Жобаға кімнің қызығушылығы артқандығын және жобаны қаржыландырушыны анықтау. Егер менеджер жобаға жұмылдырушыларға алдына қойылған мақсаттарын себеп- салдарын білмесе онда менеджердің жобасы құлдырауға ұшырайды. Жобаны қолдану аймағы. Орындаушы өзінің жұмыс істейтін аумағында бизнес-мақсатпен қандай байланысы бар екенін анықтауы керек. Жоспар. Жасалып жатқан жобаға байланысты толық жоспар, яғни, жақын арада жүзеге асырылатын толық немесе микро жоспар. Қауіп-қатерді басқару. Кез- келген жобаны дайындау барысында оған анализ жасап оның құлдырауға ұшырамайтындығына көз жеткізу керек. Егер жобаға ешқандай қиындықтар туындамаса, онда жобаға кететін 90 пайыз жұмыстың 10 пайызы таратылады, ал жұмыстың соңғы 10 пайызы, 90 пайыз жұмсалуды талап етеді. Топтарды таңдап алу. Топтарды таңдау кезінде топтың белсенділігін анықтау керек. Топ мүшелерін таңдағанда жеке адамның мамандандырылғанына және топпен жұмыс істей алатындығына көз жеткізу керек. Топты рухтық қолдау. Жобада әрқашан мен деген ұғым жоқ, тек қана біз деген ұғым бар. Ең бірінші жобаның қандай мақсатта құрылғандығын анықтап алып оған қандай адамдар қатысатынын біліп алу керек. Осыдан топтың әр мүшесінің ұжымдық жауапкершілігін анықтау керек және осы арқылы олардың жұмыстарына баға беру керек. Топқа керекті жұмыс аймағын құру қажет және топтардың әр істеген жұмысы үшін алғыс білдіру міндет. Қарым-қатынас кезіндегі өзіне сенімділік және адалдық. Қарым-қатынас кезінде адалдық өте маңызды. Түсініспеушілік болдырмауға тырысу керек. Егер, осындай мәселе туындаса одан оңай құтылудың жолын іздеу керек. Жобаға қатысты жұмыстың орындалу сапасын қолдану. Жобаны дайындау кезінде жұмыстың орындалу стандарттары мен кезеңдері сипатталуы керек. Осыған тапсырыс беруші құжат жүзінде бекітілуі өте маңызды. Құжаттарды дайындау. Мәжіліс жүрген кездегі барлық құжаттарды жинау керек және бұл құжаттардың барлығын қағаз жүзінде сақтау керек. Жобаны аяқтау жоспары. Жобаны аяқтау сатысы барлық қорытындылауларды өзіне қосады. Жобаны аяқтауды ертеден ойластыру қажет. Қорытындылау кезі адамдардың есінде қалуы керек. Соңында жобаға байланысты үш негізгі сұраққа жауап іздеу керек яғни олар: жұмыс кезінде не жақсы жасалды? Не жаман жасалды? Және нені тағы да жасау керек? Осындай өзіне-өзі баға беру арқылы тағы да басқа жобаларды жүзеге асыруға және оданда жақсы жұмыс жасауға мүмкіндік беру. Жобаны басқару технологиясын қалай меңгеруге болады? Жобаны басқару негізінде жұмысшылардың біліктілігін арттыруға шешім қабылдаған компаниялар өндіріс орындарының жобалық деңгейін білуі керек. Бірінші деңгей. Жоба бойынша жұмыс істейтін қызметкерлер жобаны басқару әдістемесін меңгеру керек. Екінші деңгей. Мамандандырылған қызметкерлермен қоса өндіріс орындарына жобаны басқарудағы Корпаративтік жүйені енгізген жағдайда. Үшінші деңгей. Оқытылған қызметкерлері мен ҚБКЖ-ны өндіріс орындары жобаны басқару Кеңесі құрылған кезеңде орындалатын деңгей. Осындай нәтижелерге кез келген ұйым орталықтары жете бермейді, оларға тек мамандандырылған және жобаны басқару негізінде білім беретін ұйымдар қол жеткізе алады, мысалға Қазақстан Республикасының жобалық менеджерлер ұйымы [3].
Гүлмира Муханова, Азамат Сагынбеков, Қ. И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, магистрант
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Жобаларды басқару жөніндегі білімді жинауға нұсқаулық, 3-ші басылым, 2004.-352 с. 2. И.А. Заренкова «Управление проектами» - СПб; СПбГАСУ, 2006. – С. 43-48. 3. Бэгьюли Ф. Управление проектом – М: ФАИР – ПРЕСС, 2004. – 208 с.
1670 рет
көрсетілді0
пікір