• Ұлттану
• 23 Сәуір, 2023

Кибернометр қандай құрал?

2023 жылдың наурыз айында Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Философия және саясаттану факультеті жалпы және қолданбалы психология кафедрасы ZOOM платформасында «Біз бір-бірімізге жұмыста және отбасында қаншалықты сәйкеспіз: кибернометр анықтайды» атты тақырыпта іс-шара өткізді. Оған онлайн форматта Хельсинки, Финляндия, Ресей елінің психолог мамандары қатысып, пікір алмасты. Іс-шара Н.Н. Обозовтың мұрасымен, оның сәйкестік және үйлесімділік ауданындағы жұмыстарымен таныстыруға, сондай-ақ кибернометр құрылғылық әдістемесімен таныстыруға бағытталды.

Вебинарда PhD Social Acmeology, психология ғылымының кандидаты, Санкт-Петербург қаласы Басқару компетенциялары орталығының доценті Нещерет Татьяна, психолог-оқытушы, кеңес беруші, кибертренингтік технологиялар ауданындағы тәуелсіз зерттеуші, сарапшы Белолы Василий, кибертренингтер, шығармашылық бойынша мастер-класстар жетекшісі, тәуелсіз зерттеуші, көркем өнер көрмелерін ұйымдастырушы Белолы Надежда спикерлік қызмет атқарды (Хельсинки қаласы) қатысты. Сондай-ақ Вебинарға Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Л.Н. Гумилев атындағы ЭҰУ, академик Е.А. Букетов атындағы ҚарУ-дың мамандары, Қостанай және Семей қалалары ЖОО оқытушылары, студенттері, магистранттары, докторанттары қатысты. Вебинардың ұйымдастырушысы және модераторы жалпы және қолданбалы психология кафедрасының процессоры М.Кабакова. Сонымен қатар профессор Бердібаева С.К., доцент Садвакасова З.М., аға оқытушы Муса Қ.М. ұйымдастыру жұмыстарына атсалысты.

Өз баяндамасында В.С. Белолы бірлескен іс-әрекет пен қарым-қатынасты, тұлғааралық өзара әрекеттесу мен қатынастарды, сәйкестік пен үйлесімділікті зерттеудегі, сондай-ақ әлеуметтік-психологиялық процестер мәліметтерін аппараттық-техникалық модельдеуді дамытудағы академик Б.Г. Ананьевтің шәкірті, Ленинградтық-Петербургтық психологиялық мектептің негізін қалаушы, кеңестік және ресейлік ғалым, психолог Николай Обозовтың сіңірген еңбегін ерекше атап өтті. Н.Н. Обозов әлеуметтік психологиядағы сәйкестік пен пысықталу құбылыстарын зерттеп, «талқылаған», «пысықталу» ұғымын енгізгенін атап өткен жөн.

Ресейлік спикер Т.В.Нещерет бірлескен іс-әрекет процесін зерттеуге бірегей мүмкіндік беретін кибернометр деп аталатын құрылғының түрін таныстырды. Ресейде ол 50 жылдан бері белгілі. Оның пайда болуы үш адамның есімімен байланысты: француздық Ломберже және екі ресейлік – Н.Н. Обозов және В.С. Белола. Құрылғы бір жағынан бірлескен іс-әрекет пен қарым-қатынасты зерттеуге, екінші жағынан оны аппараттық-техникалық модельдеуге мүмкіндік береді. Оның қолданылуы N. Obozov-тың «The Role of Cybertraning in Teaching Practical Management» жұмысында сипатталған. Құрылғының жұмыс жасайтын бетінде лабиринт көрсетілген. Басқару тұтқалы стержень бар. Стерженнің жоғарғы жағында сигнал шамы орналасқан. Сондай-ақ, бетіне қуат пульті және жұмыс уақыты мен қателер санын бақылауға арналған табло бекітілген. «Ойыншылар» бірлесе отырып, стерженьді лабиринт бойымен жылжытады. Міндет стерженьді тек басқару тұтқаларының көмегімен, стерженьді алмастан және лабиринт жолдарының шеттеріне тигізбестен жүргізу болып табылады.Кибернометрде жұмыс жасауда құрылғыға арналған нұсқаулықта сипатталған бірқатар міндетті шарттар орындалуы керек. Барлық спикерлердің пікірінше, кибернометрді қолдану тәжірибесі бірлескен іс-әрекеттің әртүрлі қырларын оқытуға бағдарланған (бірлескен тиімділік, жеке үлес және нәтиже үшін жауапкершілік, командалық жұмыс, ықпал ету, өкілдік ету, көшбасшылық, өзара билікті қолдану және т.б.). Осыған сәйкес, кибернометрді көптеген салаларда (отбасы, еңбек/оқу ұжымы, достар тобы) және әртүрлі жағдайларда бірлескен іс-әрекет пен қарым-қатынасты зерттеу және модельдеу кезінде қолдануға болады.Кибернометр команда қалыптастыру тренингтерін ойын түрінде және кез-келген жағдайда өткізуге мүмкіндік береді. Кибернометр команда қалыптастыру психологиясын зерттеуге мүмкіндік береді. Ол команда құрудың, команда қалыптастырудың, командадағы өзара әрекеттесудің көрнекі процесін модельдейді, бірлескен жұмыстың уақыты мен дәлдігін өлшейді, топтағы адамдардың сәйкестіктерін анықтайды. Кибернометр команданың өзара іс-әрекетінің нәтижелілігін, оның ұйымшылдық, пысықталу және табыстылық дәрежесін, және оның бар иерархиялылығын (егер ол бар болса) көрсетеді. Алынған нәтижелер көрнекі және шынайы сандық деректерде көрсетілген. Құрылғының басты артықшылығы, бұл өте мобильді және пайдалануда қарапайым. Құрылғының көлемі қарапайым ноутбуктің өлшемінен аспайды.Сонымен, кибернометр тек топтың күйін өлшеуге және команда қалыптасуын бақылауға мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар ойын процессінде команда мүшелерінің жақсы өзара әрекеттестігіне үйрету жүреді.

Қазақстанда осы құрылғымен таныс адамдар бірен-саран екенін мойындауымыз керек. Атап айтқанда, бұл Гитихмаева Людмила – психолог, ҚазҰУ түлегі, қазір Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ докторанты. Ол өзінің кибернометрмен жұмыс істеу тәжірибесімен бөлісті. Зерттеу мен оқытудың бұл әдісі өз пайдаланушыларын табады деп сенім білдіргіміз келеді. Жалпы алғанда, техникалық қателіктерге қарамастан, халықаралық вебинар серпінді, мазмұнды, қызықты өтті. 1-ші кездесу, көрнекті орыс психологы Н.Н. Обозовтың идеяларын жалғастырушылармен танысу өтті. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ жалпы және қолданбалы психология кафедрасы әртүрлі қалалар мен елдерден қатысқан вебинар спикерлерге үлкен алғысын білдіреді.

Майра КАБАКОВА,

 Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық

университеті Жалпы және қолданбалы

психология кафедрасының профессоры

Құндыз МУСА, аға оқытушы