• Ел мұраты
• 30 Сәуір, 2024

Жасанды интеллектіні экономикада қолдану бағыттары

Жылдам өзгеретін әлемде жасанды интеллект ел азаматтарының өмірін жақсартатын зор әлеуетке ие. PwC 2030 жылға қарай жасанды интеллект әлемдік экономикаға 15,7 триллион доллар әкеледі деп есептейді. Қазақстанда жасанды интеллект технологиясы бірқатар табысты қолдануды көрсетті және нарықта cerebra, ForUS сияқты жаңа компаниялар пайда болды. Data, GoatChat.AI, Higgsfield AI, Sergek Group. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі цифрлық кодексті, даму тұжырымдамасын және жасанды интеллектіні дамыту жөніндегі жол картасын қамтитын құжаттар пакетін әзірлеуде.
Сонымен қатар, әлемдік тәжірибе көрсеткендей, жасанды интеллект индус­триясын табысты дамыту үшін мемлекет тарапынан ғылыми әзірлемелерді қолдау қажет. Алайда, қазіргі уақытта біз тек осы технологияны қолданамыз. Назарбаев Университетіндегі, Astana IT University, ҚазҰУ-дағы кейбір ғылыми топтар ғана, Satpayev University, ҚБТУ қолданбалы зерттеулермен айналысады. Сондай-ақ, біз жасанды интеллектінің бағдарламалық бөлігінде ғана бәсекеге түсе алатынымызды, бірақ аппараттық бөлімде біз үшін үлкен алшақтық бар екенін атап өткім келеді.
Жасанды интеллекттің артық­шылықтарын пайдалану өте маңызды және ол үшін біз келесі қадамдарға назар аударуымыз керек:
Бірінші. Университеттер жанынан индус­триямен бірлесіп мынадай салаларда жасанды интеллект бойынша құзыреттердің тақырыптық орталықтарын құру: өнеркәсіп, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, материалтану, су және экология.
Өнеркәсіпте, жасанды интеллект автономды роботтар мен компьютерлік көру жүйелерін қолдана отырып, ақылды өндіріс жүйелерін құруға көмектеседі. Satpayev University ғалымдар тобы уран өндіру өнеркәсібінің міндеттері үшін шешімдер әзірлеуде. Astana it University ғылыми тобы Relive Intelligence компаниясымен бірлесіп, қауіпсіздік техникасының мониторингі платформасын әзірледі және осы шешімді «ҚазМұнайГаз» АҚ еншілес ұйымдарында сынақтан өткізуде. Өнеркәсіптің қажеттілігі мен ғалымдардың тәжірибесін ескере отырып, жасанды интеллект саласындағы ғылыми әзірлемелерді енгізуді жеделдету қажет.
Денсаулық сақтау саласында жасанды интеллект пациенттердің деректері негізінде ауруларды диагностикалау мен болжауда кеңінен қолданылады. Nature Medicine журналында жарияланған зерттеуге сәйкес, жасанды интеллект суреттерде қатерлі ісік ауруын 99% дәлдікпен анықтай алады. Инсульт диагностикасы бойынша cerebra стартапының жетістігін атап өткім келеді. Сонымен қатар, relive Research, Rail және Назарбаев Университеті ғалымдарының неврологиялық аурулардан кейін оңалтуға арналған роботтық платформаны әзірлеу жөніндегі бірлескен жұмысы. Cиликон алқабында қазақстандық ғалым негізін қалаған «Biodock» компаниясы Pfizer, J&J сияқты алыптарға биологиялық суреттерді өңдеу бойынша.
Ауыл шаруашылығында, жасанды интеллект өнімділікті болжау, өсімдік аурулары мен зиянкестермен күресу мәселесін шеше алады. Сондай-ақ, автономды мобильді роботтар суаруға, егін жинауға және топырақты өңдеуге қабілетті. Отандық Egistic компаниясы егіс алқаптарын бақылау үшін жасанды интеллект көмегімен шешімдер әзірлеуде. Біздің ғылыми топ ірі қара малдың танауы танудың бірегей технологиясын әзірледі. Айта кету керек, ірі қара малдың танауы адамның саусақ ізі сияқты ерекше қасиетке ие. Бұл технологияны қолдану субсидияларды қатаң есепке алуға және оңтайландыруға мүмкіндік береді.
Материалтануда, жасанды интеллект көмегімен материалдардың физикалық, механикалық, химиялық және басқа қасиеттерін болжай отырып, жоғары дәлдіктегі модельдерін жасауға болады. Сирек жер элементтері мен жасанды интеллект саласындағы пәнаралық зерттеулер біздің еліміздің бәсекелестік артықшылығына айналуы мүмкін.
Экологияда, жасанды интеллект ықтимал экологиялық дағдарыстарды болжауға және олардың алдын алу шараларын қабылдауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, алгоритмдердің көмегімен жер учаскелерін, орман ресурстарын, су бассейндерін және басқа да табиғи объектілерді пайдалануды тиімді басқаруға болады. Елде болып жатқан оқиғалар бізді табиғи апаттарды болжау және құтқару жұмыстарын жүргізу үшін өздігінен басқарылатын ұшқышсыз басқару жүйесін құруға итермелейді. 
Екінші: Жасанды интеллект технологиясын дамыту және енгізу қажеттілік, дегенмен, бірақ жаңа технологиялар пайда болуы үшін chatgpt ретінде іргелі ғылымды дамыту қажет. Сондықтан зерттеу университеттерінде жасанды интеллект бойынша іргелі зерттеу орталықтарын құру қажет.
Үшінші: Деректер жасанды интеллект үшін қажетті ресурс болып табылады. Осыған байланысты деректерге қол жеткізуді қамтамасыз ету және барлық құқықтық, этикалық және техникалық аспектілерді реттеу қажет.
Төртінші: Соңғы жыл жасанды интеллект технологиясы идеясын өзгертті. Ол мәтін мен суретті жасай алады. Осыдан 3 апта бұрын Cognition алғашқы бағдарламалық жасақтама инженері роботын шығарды. Өзгеру жылдамдығын ескере отырып, біз алған білімді оқыту мен қолдану парадигмасын қайта қарауымыз керек. Бұл елдің адами капиталын дамытудың негізгі факторы болады. Университеттер мен ұйымдарда жасанды интеллект бойынша жалпы білім беру курсын енгізу қажет. 
Бесінші: Жоғарыда келтірілген ұсыныстар стратегиялық құжаттарды құруды, заңнамалық базаны өзгертуді және барлық мүдделі тұлғаларды үйлестіруді талап етеді. Ол үшін Ұлттық ғылым және технологиялар кеңес жанынан жасанды интеллект бойынша жұмыс тобы құру қажет. 
Сөзімнің соңында бір маңызды ғылыми мәселеге назар аударғым келеді. Адами ресурс­тар мен заманауи инфрақұрылым бәсекеге қабілетті ғылымның негізі болып табылады. Өкінішке қарай, қазіргі гранттық бағдарламалар мен бюджет кодексі ғалымдарға ғылыми жобалар үшін қымбат жабдықтар сатып алуға мүмкіндік бермейді. Осыған байланыс­ты жабдықты сатып алу үшін жеке гранттық бағдарламаны іске қосуға мемлекет қолдауы қажет. 
Бейбіт ӘБДІКЕНОВ, 
Президент жанындағы Ұлттық ғылым академиясының Жас ғалымдар кеңесінің мүшесі